یکی از روش‌های رایج برای عرضه مستقیم انرژی برق از شرکت‌های خرده‌فروش یا نیروگاه‌ها به مصرف‌کنندگان نهایی انعقاد قرارداد دوجانبه برق است. طبق تصویب‌نامه هیات وزیران مورخ به شماره ۸۲۳۵۷/ت۵۷۴۶۷ه مورخ ۲۰/۰۷/۱۳۹۹ و مصوبه شماره ۱۰۰/۳۰/۳۴۵۸۵/۹۹ مورخ ۰۲/۰۹/۱۳۹۹ وزیر نیرو اعلام کرد تمامی مشترکین صنعتی باید برق موردنیاز خود را از طریق انعقاد قرارداد یا سایر روش‌های متداول در بورس انرژی تامین کنند. درغیر این‌صورت برق مصرفی آن‌ها با حداکثر قیمت برق در بازار عمده‌فروشی به آن‌ها عرضه می‌شود.
قرارداد دوجانبه برق چیست؟
به قراردادهای که به‌منظور فروش مستقیم برق توسط عرضه‌کننده به مصرف‌کننده منعقد می‌شوند، قراردادهای دوجانبه برق گفته می‌شود. براین اساس مشترکینی که قدرت بالای 5 مگاوات برق مصرف می‌کنند، باید تمام یا بخشی از برق مصرفی موردنیاز خود را ازطریق این نوع قراردادها دریافت کنند. این نوع قرارداد تحت نظارت مستقیم بهره‌بردار مستقل بازار برق، دولت و وزارت نیرو ثبت می‌شود و بسیار منعطف خواهد بود.
برخلاف معاملات بورس انرژی، در قرارداد دوجانبه برق، هیچ قیمتی برای برق قید نمی‌شود و برق مشترکین از سبدی با چندین عرضه‌کننده متفاوت با شرایط و قیمت‌های مختلف تامین خواهد شد. در نتیجه مصرف‌کنندگان می‌توانند با انعقاد قرارداد دوجانبه، برق موردنیاز خود را با کمترین قیمت از شرکت‌های عرضه‌کننده دریافت کنند.
ضمن آنکه براساس مصوبه وزارت نیرو مشترکینی که برق موردنیاز خود را ازطریق انعقاد قراردادهای دوجانبه دریافت کرده‌اند، در آخرین اولویت خاموشی قرار می‌گیرند و از جریمه با نرخ 1.2 حداکثر قیمت بازار برق معاف می‌شوند.
ویژگی های اصلی قرارداد دوجانبه برق
قرارداد دوجانبه برق که توسط هر یک از شرکت‌های خرده‌فروش برق نظیر بزرگ‌ترین و فعال‌ترین شرکت تامین انرژی پایدار آرارات تنظیم و منعقد می شوند از ویژگی‌های زیر برخوردار هستند:
نیاز به تایید بهره‌بردار مستقل سیستم و بازار
در فرآیند انعقاد قرارداد دوجانبه صنایع با مصرف برق بالای 5 مگاوات به‌عنوان خریدار و شرکت‌های خصوصی تولیدکننده انرژی به‌عنوان فروشندگان مجاز درنظر گرفته می‌شوند. منظور از تایید مستقل این است که طرفین قراردادهای دوجانبه در مذاکره درباره قیمت‌ها و کمیت‌ها آزادانه تصمیم می‌گیرند.
اغلب قراردادهای دوجانبه برای خریدوفروش انرژی الکتریکی به‌صورت بلندمدت یا معمولا یک ساله تنظیم می‌شوند. فقط فروشندگان و خریداران مجاز قادر به تجارت در فضای قراردادهای دو جانبه هستند.
هزینه‌های ثابت انتقال (حق ترانزیت)
با انعقاد قرارداد دوجانبه برق خریداران به‌ازای ظرفیتی که از انرژی الکتریکی خریداری کرده‌اند، بلافاصله مجبور به پرداخت هزینه برق به مالک شبکه نیستند. آن‌ها می‌توانند در مورد قیمت برق به توافق برسند، اما خریداران باید سایر هزینه‌های ثابت همچون حق ترانزیت را در زمان عقد قرارداد به مالک شبکه بپردازند.
قیمت‌های غیردستوری (توافقی)
در قراردادهای دوجانبه قیمتی که برای حجم انرژی فروخته‌شده درنظر گرفته می‌شود، غیردستوری و توافقی مشخص می‌شود. در واقع قیمت پیشنهادی مربوط به این بخش از برق بدون توجه به قیمتی که نیروگاه ارائه داده‌اند، تعیین خواهد شد.
مزایای قرارداد دوجانبه برق
مشترکین می‌توانند با انعقاد قرارداد برق دوجانبه از میزان مصرف برق هر دوره در پایان دوره مطلع شوند. علاوه‌بر این آن‌ها با عقد این قرارداد از مزایای زیر بهره‌مند می‌شوند:
کاهش چشمگیر هزینه‌های برق مصرفی نسبت به تعرفه‌های وزارت نیرو
بنابر تصویب‌نامه هیات وزیران مورخ به شماره ۸۲۳۵۷/ت۵۷۴۶۷ه مورخ ۲۰/۰۷/۱۳۹۹ و مصوبه شماره ۱۰۰/۳۰/۳۴۵۸۵/۹۹ مورخ ۰۲/۰۹/۱۳۹۹ مشترکین صنعتی با مصرف برق بالای 5 مگاوات باید برای عقد قرارداد دوجانبه برق اقدام کنند.
درصورتی‌که مشترکین صنعتی بخواهند بدون عقد قرارداد دوجانبه یا سایر روش‌های متداول در بورس انرژی، برق مورد نیاز خود را تامین کنند باید مبلغ بیشتری پرداخت کنند. زیرا وزرات نیرو این حق را به شرکت‌های برق منطقه‌ای و یا توزیع نیروی برق داده است که برق مصرفی مشترکین بدون قرارداد را به نیابت از طرف وی و با حداکثر قیمت برق در بازار عمده‌فروشی برق یا حداکثر قیمت برق در بورس انرژی و با احتساب نیم درصد به‌عنوان حق‌العمل محاسبه کنند.
به‌طور کلی از طریق قرارداد دوجانبه نرخ انرژی برق مصرفی مشترکین در یک دوره سالیانه حدود 20 الی 30 درصد نسبت به تعرفه‌های وزارت نیرو یا حداکثر قیمت برق در بازار عمده‌فروشی برق کاهش پیدا می‌کند.
امکان پرداخت توافقی و منعطف
همان‌طور که گفته شد در قرارداد دوجانبه برق قیمت انرژی الکتریکی به‌طور دقیق قید نمی‌شود. مشترکین می‌توانند بر سر نرخ انرژی برق مصرفی و نحوه پرداخت صورت‌حساب فی‌مابین عرضه‌کننده و مصرف‌کننده به توافق برسند. در برخی مواقع عرضه‌کننده و مصرف‌کننده این امکان را دارند تا به‌جای پرداخت هزینه برق، با استفاده از کالای تولیدی مصرف‌کننده معامله پایاپای انجام دهند. در مواقعی نیز طرفین قرارداد می‌توانند با رضایت یکدیگر، شرایط پرداخت توافقی یا اقساطی درنظر بگیرند.
امکان خرید برق از عرضه‌کننده دلخواه، مستقل از طرف عرضه‌کننده دولتی انرژی الکتریکی
مشترکین صنعتی با عقد قردادهای دوجانبه می‌توانند انرژی الکتریکی مورد نیاز خود را مستقل از شخصیت حقوقی عرضه‌کننده دولتی و بدون هرگونه تغییر سخت‌افزار انتقال انرژی از شبکه سراسری برق دریافت کنند. البته نکته قابل توجه در دریافت برق از طریق قرارداد دوجانبه برق از عرضه‌کننده دلخواه این است که اطمینان از تداوم برق‌رسانی و کیفیت برق دریافتی هیچ‌گونه تغییری نخواهد کرد.
درصورتی‌که شرکت‌های تامین‌کننده برق به‌دلايل مختلفي اعم از تعميرات، خروج اضطراري و محدوديت واحد تولیدی، برق مورد نیاز مصرف‌کننده را تامین نکند، مصرف‌کننده می‌تواند بدون هیچ منع قانونی به وضعیت سابق یعنی تامین برق توسط عرضه‌کننده دولتی برگردد.
به‌عبارت دیگر درصورت قطع برق توسط تامین‌کننده طرف قرارداد، مدیریت شبکه برق ایران که ناظر بر کلیه قراردادها است، مسئولیت تامین برق با همان شرایط را تا پایان قرارداد دوجانبه برعهده خواهد گرفت.
معاف شدن از اعمال جریمه با ضریب 1.2 حداکثر قیمت بازار برق
بسیاری از مصرف‌کنندگان به‌منظور بهره‌مندی از پاداش کاهش مصرف تابستانی همکاری لازم را با شرکت‌های برق منطقه‌ای انجام می‌دهند. بااین‌حال عقد قرارداد دوجانبه برق تاثیری در دریافت یا عدم دریافت این پاداش ندارد و درصورت برخورداری از شرایط دریافت پاداش، مشترکین از پاداش کاهش مصرف بهره‌مند می‌شوند.
درحالی‌که با وجود قرارداد دوجانبه، درصورتی‌که مشترکین 1.2 بیشتر از قیمت بازار برق مصرف کنند، از پرداخت جریمه معاف خواهند شد.
قرار گرفتن در اولویت آخر اعمال مدیریت مصرف (خاموشی)
قرارگرفتن در اولویت آخر اعمال مدیریت مصرف یکی از مهم‌ترین مزایای قرارداد دوجانبه برای مشترکین صنعتی به‌حساب می‌آید. این مورد بدین معناست که درصورت اعلام خاموشی، صنعت موردنظر به‌عنوان یک مشترک ضروری شناخته خواهد شد و تا آخرین لحظه برق آن قطع نمی‌شود.
جمع‌بندی
قرارداد دوجانبه برق به قراردادی گفته می‌شود که بین شرکت‌های خصوصی تولیدکننده انرژی به‌عنوان فروشندگان مجاز و صنایع با مصرف برق بالای 5 مگاوات به‌عنوان خریدار تنظیم می‌شود. این قرارداد تحت نظارت مستقیم بهره‌بردار مستقل بازار برق، دولت و وزارت نیرو ثبت می‌شود و بسیار منعطف است. عقد قراردادهای دوجانبه عرضه مستقیم برق مزایای زیادی برای طرفین قرارداد خواهد داشت.
